Komandant slobodnog Čačka Rako Levajac i njegovo doba

ČAČAK – Povodom Dana Grada u Međuopštinskom istorijskom arhivu Čačak, održan je okrugli sto “Komandant slobodnog Čačka Rako Levajac i njegovo doba“.

Prošlo je 240 godina od rođenja prvog zapovednika oslobođenog Čačka, vojvode Rake Levajca, jednog od najuglednijih Karađorđevih ustanika i predstavnika na Ostružničkoj skupštini, kao srpski izaslanik bio je i na pregovorima pod pokroviteljstvom Austrije u Zemunu, maja 1804. Kao ustanik učestvovao je u svim važnijim bojevima Prvog srpskog ustanka. Na spisku ustaničkih vođa, oktobra 1804. koji je sastavljen u Zemunu, je i Rako Levajac, koji je na čelu Požeške nahije sa 108 sela. Posle propasti ustanka Rako Levajac je ostao u Srbiji. Prvih dana po izbijanju Drugog srpskog ustanka, učestvuje u borbama za oslobođenje Čačka 1815. Ostao je u sećanju kao izuzetno veliki junak. Umro je 17/29.oktobra 1833. i sahranjen sa južne strane crkve u Mojsinju.

– Okruglim stolom o Raki Levajcu, nastavlja se predstavljanje značajnih, a malo istraženih ličnosti iz prošlosti, koje smo započeli 2012. kada je objavljena prva knjiga edicije “Pamćenici“, Radoša Ž. Madžarevića “Prvi građani Čačka“, u kojoj su zabeleženi životopisi svih predsednika opštine čačanske od 1839. do 1914. Dve godine kasnije u okviru obeležavanja dva veka od podizanja Hadži Prodanove bune u Trnavi, čačanski arhiv je izdao monografiju dr Živote Markovića Vojvoda Hadži Prodan Gligorijević. Naredne 2015.održan je okrugli sto sa profesorom Pravnog fakulteta dr Jovicom Trkuljom posvećen profesoru i ministru, Čačaninu Mihailu Konstantinoviću – kaže direktorka Istorijskog arhiva Lela Pavlović.

Zahvaljujući radovima učesnika okruglog stola “Komandat slobodnog Čačka Rako Levajac i njegovo doba“ približeno je vreme prve polovine 19. veka kroz opšte političke prilike, demografske i populacione promene, privredne tokove, opažanja stranaca o srpskom narodu i njegovim vođama, sa posebnim prikazom rudničko takovskog kraja i vojvoda sa tog područja, kome pripada i Rako Levajac (poreklo iz Ljevaje) i njegova porodica.

Prvi besednik dr Radomir J. Popović, (radi u Istorijskom institutu), čija je oblast istraživanja politička i društvena istorija Srbije prve polovine 19. veka; istorija sela, prezentovao je svoj rad o srpskim vojvodama i Raku Levajcu u istorijskom i sociološkom kontekstu.

Dr Aleksandra Vuletić (radi u Istorijskom institutu), čija je oblast istraživanja društvena istorija Srbije u 19. veku, istorija porodice, prikazala je migraciona kretanja i demografske promene u Srbiji, u prvoj polovini 19. veka, kada su Kotraža i Pranjani imali više stanovnika od Čačka.

Dr Bojana Miljković Katić (radi u Istorijskom institutu), čija je oblast istraživanja istorija srpskog društva u 19. veku; privredna i društvena istorija Kneževine Srbije, zanimljivom pričom o osnovnim privrednim granama i razvoju privrede u oslobođenoj Srbiji, kako u Karađorđevo tako i u Miloševo doba, dokazala je da je Rako Levajac bio uvaženi stočni trgovac i pre početka ustanka 1804.

Dr Ljubodrag P. Ristić (zaposlen je u Balkanološkom institutu SANU) bavi se istraživanjem politike velikih sila, posebno Velike Britanije prema Kneževini /Kraljevini Srbiji u 19. veku, kao i istraživanjem stranih putopisa koji govore o Srbiji i srpskom narodu tokom 19. veka. Njegov rad o strancima koji su upoznali Srbiju i Srbe (Pirh, Kanic, Kunibert, Bue) i njihovom viđenju kako naroda i običaja tako i njihovog vladara, Miloša Obrenovića, predstavlja značajno svedočanstvo o vremenu kada je Kneževina Srbija postala zanimljiva Evropljanima.

Aleksandar Marušić, istoričar, viši kustos, bavi se istraživanjem zavičajne povesnice rudničko-takovskog kraja. Jedan od urednika stručne kataloške publikacije Obrenovići u muzejskim i drugim zbirkama Srbije i Evrope, do sada su objavljene četiri knjige koje su privukle pažnju stručne javnosti. Marušić je prikazao značaj rudničko takovskog kraja u srpskoj revoluciji, kroz ulogu vojvoda (među kojima je Rako rodom iz Ljevaje) i kneževa, u stvaranju države srpskog naroda,

Goran Levajac je profesor istorije u Drugoj kragujevačkoj gimnaziji. Posle dugogodišnjeg istrživanja napisao je knjigu Rako Levajac zaboravljeni vojvoda koja će uskoro biti štampana u izdanju Istorijskog arhiva u Čačku. Njegov rad ovuhvata istraživanja o porodici Levajac i razloge zbog kojih je Raka Levajac zaboravljeni vojvoda skoro dva veka.

Izvor: Mešuopštinski istorijski arhiv